Chata neolityczna z Kormanic

W Kormanicach, gm. Fredropol odkryto pozostałości domów neolitycznych typu halowego. Na wystawie zaprezentowano rekonstrukcję jednego z nich, wykonaną w skali 1:50. Dom o konstrukcji słupowej, w rzucie prostokątny, miał wymiary 30 x 6-6,5 m i szacowaną wysokość ok. 5 m. Datowanie od połowy VI do początku V tys. p.n.e. Podstawą konstrukcji ścian długich, prostokątnych chat był rząd umieszczonych w ziemi słupów. Przestrzeń pomiędzy nimi uzupełniano plecionką z cienkich gałązek i uszczelniano gliną wybieraną wzdłuż ścian domów, o czym świadczą odkrywane na stanowiskach podłużne jamy. Wewnątrz domu na całej jego długości wbijano słupy, których zadaniem było podtrzymywanie konstrukcji dachu. Rozmieszczano je najczęściej w trzech rzędach. Dwuspadowy, stromy, wysoki dach przypuszczalnie przykrywany był słomą, być może również trzciną. Wspierany nie tylko na słupowej konstrukcji wewnętrznej, ale również na słupach tworzących konstrukcje ścian, skutecznie chronił domowników przed zmieniającymi się warunkami atmosferycznymi. Do budowy szkieletów chat najczęściej używano pni dębu, ze względu na największą wytrzymałość tego drzewa. W mniejszym stopniu używano klonu, wiązu i sosny. Domy podzielone były na trzy części. Każda z nich pełniła inną funkcję. Część środkowa miała zastosowanie mieszkalne, ze względu na największą ilość miejsca, które było konieczne do wykonywania codziennych czynności. W części północnej prawdopodobnie znajdowało się miejsce przeznaczone dla zwierząt lub część mieszkalno-sypialniana. W strefie południowej mieścił się zapewne spichlerz do przechowywania ziarna. Zważywszy na to, że pierwotna powierzchnia chat użytkowana przez wczesnoneolityczną ludność nie zachowała się, można jedynie przypuszczać jak zagospodarowane i użytkowane były pojedyncze części domu. Każda taka chata była podstawową jednostką ekonomiczną i społeczną. W jej obrębie skupiała się cała działalność gospodarcza grupy osób zamieszkujących osadę, polegająca między innymi na wytwarzaniu narzędzi i naczyń. Wymiary takich domów sięgały od kilkunastu do nawet ponad 40 metrów długości, szerokość wahała się od 4,5-7,5 metra. Prawdopodobnie domy zamieszkiwane były przez kilka pojedynczych rodzin, składających się najpewniej z 16-20 osób. Osada składała się z kilku chat oddalonych od siebie o 10-30 metrów, liczących od 20-100 mieszkańców. Wczesnoneolityczne osady miały zwykle charakter otwarty, na których nie istniał żaden system obronny (wały, palisady, rowy). W niewielkiej odległości od nich uprawiano pola.