Enkolpiony zwane też krzyżami pektorałowymi są charakterystyczne przede wszystkim dla tradycji religijnej Rusi Kijowskiej. Przeznaczone były do przechowywania relikwii, dlatego składały się z dwóch części połączonych zawiasem z bolcem na krawędzi górnego ramienia, z podobnym zamknięciem na krawędzi dolnego. Wykonywano je w technice odlewu ze stopów miedzi, głównie brązów. Występowały w kilku rodzajach i rozmiarach, dokładna klasyfikacja sięga kilkunastu typów łącznie z odmianami. Najbardziej efektowne były stosunkowo duże, ozdobione reliefem, z okrągłymi medalionami na zakończeniach ramion i dużym, ozdobnym paciorem jako zawieszeniem. Ich forma wywodzi się bezpośrednio z Bizancjum. Przykład prezentujemy na wystawie, podobnie jak jednej z odmian, zdobionej niellem. Można przyjąć, że małe i miniaturowe enkolpiony o skromniejszej dekoracji reliefem, ale też niellem lub inkrustacją innego rodzaju, jakich przykłady też pokazujemy, wywodzą się z tych pierwszych. Na większości z nich na awersie było przedstawione Ukrzyżowanie, w otoczeniu świętych w zakończeniach ramion, a na rewersie Matka Boska, również ze świętymi, ale zdarzały się odstępstwa, nie tylko w formie zamiany przedstawień na obu stronach, ale też pojawiały się inne. Bardzo popularnym było przedstawienie świętych książąt Borysa i Gleba. Na najmniejszych dekoracja jest zwykle ograniczona do podkreślenia wizerunku krzyża. Nie wiadomo dokładnie, relikwie jakich świętych były w nich przechowywane i kto mógł je nosić. Zdania uczonych są tu podzielone – czy mogli je nosić tylko duchowni, czy świeccy także. Spotyka się enkolpiony z tzw. relikwiami wtórnymi, ale większość dotrwała do naszych czasów bez zawartości. Większość z nich jest datowana na wiek XII do połowy XIII. Poza krzyżami relikwiarzowymi występowały też zwykłe krzyże, często dwustronne, zbliżone formą do enkolpionów i z podobnymi przedstawieniami, przede wszystkim z Ukrzyżowaniem. Przykład takiego krzyża również znalazł się na naszej ekspozycji.
